Ξεφεύγοντας τρεις μέρες στο Παλέρμο - Ταξιδιωτικές εντυπώσεις

Αγρότης ων, από την καρδιά του αργολικού κάμπου, αφού έδωσα την παραγωγή μου, είπα να πεταχτώ λιγάκι παραδίπλα, να ξεσκάσω οικογενειακώς, πριν ξεκινήσω τις καλλιέργειες για τη νέα χρονιά. Προορισμός Παλέρμο, Σικελία.

Και να δείτε κάτι. Μέχρι χθες καμάρωνα πως τα δικά μας πορτοκάλια, τα μέρλιν (navel), είναι τα καλύτερα. Μέχρι χθες, περίπου, που βρέθηκα στο Mercato Ballaro, την υπαίθρια αγορά του Παλέρμο και είδα στους πάγκους τα αντίστοιχα της Κατάνης(1). Μπόμπες. Την μεθεπομένη, η περιέργεια οδήγησε σε αγορά δυο πορτοκαλιών από μίνι μάρκετ. Βάρος 960 γραμμάρια! Για την γεύση ούτε συζήτηση. Ανωτέρας ποιότητας!

Ήταν και αυτό μια από τις εμπειρίες ενός τριήμερου ταξιδιού στην Πάνορμο(2) (Palermo), τέλη Ιανουαρίου 2020. Θα αναρωτηθεί κάποιος λογικός, μα καλά, πήγες χειμωνιάτικα διακοπές; Η απάντηση, θέλω να πιστεύω, θα τον καλύψει: Το Παλέρμο έχει υποτροπικό Μεσογειακό κλίμα, όπου οι χειμώνες έχουν ήπιες και μέτριες θερμοκρασίες. Είναι από τις πιο ζεστές πόλεις στην Ιταλία και σε ολόκληρη την Ευρώπη, με μέση ετήσια θερμοκρασία 18.3 βαθμούς Κελσίου. Διαθέτει περίπου 2.530 ώρες τον χρόνο ηλιοφάνεια και έχει χιονίσει εκεί μονάχα 12 φορές μετά το 1945! Αυτά λένε οι επίσημες στατιστικές, που τις επιβεβαίωσα στην πράξη. Δεύτερο επιχείρημα, αφοπλιστικό πιστεύω, είναι πως οι τρεις διανυκτερεύσεις σε τετράστερο ξενοδοχείο, με πρωινό, συν τα αεροπορικά εισιτήρια κόστισαν μόνο 130 ευρώ!(3)

Αυτά για να τελειώνουμε με τους προλόγους και προχωρώ στην περιγραφή του ταξιδιού, καταγράφοντας τόπους, καταστάσεις και εντυπώσεις.

Το έντυπο με τα ωράρια και τις στάσεις

Από την Αθήνα η πτήση διαρκεί, πάνω κάτω, μία ώρα και σαράντα λεπτά. Στο αεροδρόμιο γυρίζουμε το ρολόι μια ώρα πίσω. Λίγο πριν την έξοδο βρίσκονται τα γκισέ, όπου βγάζουμε εισιτήριο για το λεωφορείο που θα μας πάει στην πόλη. Κόστος 6 ευρώ, αναχώρηση ανά μισάωρο. Έξω από το αεροδρόμιο υπάρχουν και ταξί – μικρά βανάκια, που σε μεταφέρουν με 11 ευρώ. Διάρκεια διαδρομής μέχρι το ιστορικό κέντρο της πόλης, περίπου σαράντα λεπτά. Στο γκισέ διατίθεται ενημερωτικό έντυπο με τα ωράρια και τις στάσεις πήγαινε – έλα. Ο οδηγός ενημερώνει φωναχτά για την κάθε στάση.

Politeama Garibaldi

Η πρώτη εικόνα καθώς το λεωφορείο μπαίνει στην πόλη, σοκάρει, καθώς ένα δάσος από πολυώροφα κτίρια, που θυμίζουν πρώην ανατολικό μπλοκ, κυριαρχεί στο τοπίο. Για να συνειδητοποιήσουμε τα μεγέθη της πόλης, το Παλέρμο έχει πληθυσμό 650.000 κατοίκων ενώ η μητροπολιτική περιοχή ξεπερνά το 1.200.000. Εν πάσει περιπτώσει, το λεωφορείο μέσω της Via Liberta, κάποια στιγμή μπαίνει στο ιστορικό κέντρο. Για το ξενοδοχείο που είχα κλείσει, το Mercure Palermo, εξυπηρετεί η στάση Politeama Garibaldi, απέναντι από το ομώνυμο ιστορικό θέατρο, που βρίσκεται  στην κεντρική πλατεία Ruggero Settimo. Από εκεί, μπροστά στο κατάστημα Prada, αναχωρεί το λεωφορείο που θα μας πάει στο αεροδρόμιο στην επιστροφή. Αν δεν έχετε βγάλει εισιτήριο, μην ανησυχείτε. Πριν έρθει το λεωφορείο θα σας εξυπηρετήσει στη στάση νεαρός πράκτορας.

Στους δρόμους του Παλέρμο

Το ξενοδοχείο ξεπερνά και τις καλύτερες προσδοκίες - είναι τετράστερο - οι δε υπάλληλοι στην ρεσεψιόν εξυπηρετικότατοι και με άριστα αγγλικά (κάτι που σπανίζει στην πόλη). Στην ρεσεψιόν διατίθενται και αναλυτικοί χάρτες, που μαζί με το ενημερωτικό έντυπο του ταξιδιωτικού γραφείου CDF Travel, καλύπτουν πλήρως τις ανάγκες του τριημέρου. Να προσθέσω πως στην πόλη υπάρχουν λεωφορεία που σε περνούν από τα αξιοθέατα αλλά δεν τα συνιστώ για δυο λόγους. Πρώτον γιατί, όπως μου είπαν, δεν έχουν ξενάγηση στα Ελληνικά και δεύτερον γιατί τα βασικά αξιοθέατα μπορούμε να τα δούμε περπατώντας στο ιστορικό κέντρο. Να κάψουμε και καμιά θερμίδα από αυτές που θα συσσωρεύσουμε τρώγοντας τα πλούσια πρωινά και τα υπέροχα σιτσιλιάνικα γλυκά, μετά τις πίτσες και τις μακαρονάδες.

Λίγο πιο πάνω από το ξενοδοχείο είναι η λεωφόρος Via Roma, η οποία, καθώς στρίβουμε αριστερά, κόβεται  μετά από λίγο κάθετα από την Via Cavour, πιο πέρα από την Corso Vittorio Emanouele και στη συνέχεια τελειώνει στην Via A. Lincoln, όπου βρίσκεται και ο Σιδηροδρομικός Σταθμός.

Κατεβαίνοντας την Via A. Lincoln, με κατεύθυνση προς το λιμάνι, περνάμε από την γειτονιά των Κινέζικων καταστημάτων και κάποια στιγμή συναντάμε τον Orto Botanico, τον Βοτανικό Κήπο. Εντυπωσιακός σε κάποια σημεία του, ειδικά εκεί που βρίσκονται οι αιωνόβιοι φίκοι και τα γιγάντια μπαμπού, δεν νομίζω πως αξίζει τα έξι ευρώ εισιτήριο. Αν αγαπάτε την οργιαστική τροπική βλάστηση, μπορείτε να επισκεφθείτε τον Εθνικό Κήπο στην Αθήνα, που είναι πολύ πιο όμορφος και προπαντός… τσάμπα! Το δε πολυδιαφημισμένο Ακουάριουμ είναι μια μεγάλη κυκλική γούρνα με κάποια φυτά και νεροχελώνες…

  Στο Αρχαιολογικό Μουσείο

Λίγο πιο πάνω από την Via Cavour, στο αριστερό μας χέρι, μέσα από τα στενά, θα συναντήσουμε το Επαρχιακό Αρχαιολογικό Μουσείο Antonio Salinas, με μεγάλο πλούτο αρχαιοελληνικών και ρωμαϊκών εκθεμάτων και διακοσμητικά κατάλοιπα των ναών του Σελινούντα και της Έγεστας, των οποίων εντυπωσιάζουν οι αποκατεστημένες προσόψεις. Υπάρχουν επίσης κάποια Φοινικικά και Ετρουσκικά ευρήματα. Χρειάζεται χρόνος πάνω από δυο ώρες για να πει κανείς ότι μπόρεσε να έχει μια σχετική αντίληψη των εκθεμάτων. Το εισιτήριο είναι πάμφθηνο, κοστίζει μόνο 3 ευρώ και με ενάμιση ευρώ ακόμα ο επισκέπτης απολαμβάνει καφέ με κρουασάν στο αίθριο του κτιρίου.

Teatro Massimo

Ανεβαίνοντας την Via Cavour συναντάμε στο αριστερό μας χέρι το εντυπωσιακό Teatro Massimo πάνω στην Piazza Giuseppe Verdi. Είναι ένα πολύ όμορφο θέατρο εξωτερικά αλλά και εσωτερικά. Το τρίτο σε μέγεθος μετά του Παρισιού και της Βιέννης , αξίζει μια ξενάγηση ώστε να το δείτε και εσωτερικά. Αν συνδυάσετε και μια βραδινή βόλτα στην πλησίον ευρισκόμενη εμπορική γειτονιά με τα καταστήματα, να πάτε να το δείτε φωτισμένο. Το πρωί προτείνεται καφές με κρουασάν στην Via Maqueda.

Quattro Canti

Από το κάτω μέρος της πλατείας του θεάτρου, παίρνοντας την Via Maqueda, δρόμο με πολλά τουριστικά καταστήματα, κατευθυνόμαστε προς την Corso Vittorio Emanouele, στην διασταύρωση με την οποία βρίσκεται το Quattro Canti .  Το σημείο αυτό είναι το πλέον κεντρικό του ιστορικού κέντρου της πόλης. Και σημείο αναφοράς για να μην… χαθείτε! Το Quattro Canti λέγεται επίσημα Piazza Vigliena, έχει οκταγωνικό σχήμα και αποτελεί ένα υπέροχο δείγμα αστικής χρήσης του μπαρόκ. Τις τέσσερις πλευρές του οκταγώνου καταλαμβάνουν οι δύο κεντρικές οδοί που διασταυρώνονται, ενώ τις άλλες τέσσερις αποτελούν τα τεσσάρων επιπέδων γωνιακά κτίρια των οδών, στα οποία έχουν δημιουργηθεί πανέμορφες γωνιακές προσόψεις. Οι γωνίες αυτές έχουν διακοσμηθεί με παρόμοιο τρόπο. Σιντριβάνια με αγάλματα των τεσσάρων εποχών που φτάνουν σε ύψος μέχρι το 2ο όροφο, κόγχες με αγάλματα των τεσσάρων βασιλιάδων της Σικελίας στο 2ο όροφο και νέες κόγχες με τα αγάλματα των τεσσάρων προστάτιδων αγίων του Παλέρμο (Christina, Ninfa, Olivia και Agata) στον 3ο όροφο.

Στο σιντριβάνι της… ντροπής

Συνεχίζοντας την πορεία επί της Via Maqueda, λίγα μέτρα μετά συναντάμε την Piazza Pretoria με το Δημαρχείο, όπου εντυπωσιάζει η Fontana della Vergogna (σιντριβάνι της… ντροπής), διακοσμημένη με μαρμάρινα γυμνά αγάλματα και αγάλματα ζώων.

Το οδοιπορικό που περιγράφω απέχει πολύ από κάποια μεθοδική περιήγηση στην πόλη. Είναι μια πορεία που ρυθμίζεται από την αναζήτηση βασικών αξιοθέατων, σε συνδυασμό με την μεταξύ τους εγγύτητα και με μια πορεία που θα δώσει την δυνατότητα στον περιηγητή να έχει σχηματίσει μια όσο το δυνατόν σφαιρική αντίληψη του ιστορικού κέντρου, επιστρέφοντας στο ξενοδοχείο του πριν τον εγκαταλείψουν οι φυσικές του δυνάμεις.

Ο Καθεδρικός του Παλέρμο

Γυρίζουμε στην οδό Corso Vittorio Emanuele και παίρνουμε το δρόμο προς το Palazzo Dei Normanni. Στο δεξί μας χέρι συναντούμε τον Καθεδρικό Ναό. Ο Καθεδρικός του Παλέρμο, το γνωστότερο, ίσως, μνημείο στο Παλέρμο, κουβαλά στις κολώνες του πολλές ιστορίες. Αρχικά κατασκευασμένος από τους Σαρακηνούς, μεγάλωσε υπό την κυριαρχία των Νορμανδών. Η πρόσοψή του είναι έργο Ισπανών και ανάγεται στον 17ο αιώνα. Ξεπροβάλλει μοναδικά ανάμεσα στα στενά δρομάκια, ένα περίτεχνο κτίριο με πολλά σκαλίσματα και στριφογυριστούς πύργους. Ωραία η θέα της πόλης από την οροφή αλλά έχει και εισιτήριο…

Το περπάτημα συνεχίζεται, ώσπου φθάνουμε στο Palazzo Dei Normanni . Αυτό το νορμανδικό παλάτι κατασκευάστηκε το 1130, τη χρονιά της ενθρόνισης του Ruggero II di Sicilia. Είναι ένα από τα πιο διάσημα αξιοθέατα του Παλέρμο. Με το παρεκκλήσιό του διακοσμημένο με θαυμάσια βυζαντινά μωσαϊκά, είναι αδιαμφισβήτητο σύμβολο της πολιτικής και πολιτισμικής ένωσης που επεδίωξαν οι Νορμανδοί. Μπροστά του καταπράσινοι κήποι με ψηλούς φοίνικες, συνθέτουν ένα εξωτικό τοπίο στην καρδιά της πόλης. Το βασιλικό Παλάτι του Παλέρμο φιλοξενεί σήμερα την περιφερειακή κυβέρνηση της Σικελίας. Η επίσκεψη κοστίζει 15 ευρώ. Κατά την φτωχή μου γνώμη, δεν αξίζει να πετάξετε το ποσόν. Καλύτερα να το φάτε!

Η επιστροφή γίνεται μέσω της υπαίθριας λαϊκής αγοράς Mercato Ballaro, με πάγκους ένθεν και ένθεν ενός φιδίσιου δρόμου που προχωρά και νοιώθεις πως τελειωμό δεν έχει. Εντυπωσιακή σε μέγεθος, σε ποικιλία και ποιότητα αγροτικών προϊόντων και αλιευμάτων, κατά κύριο λόγο.

Διάρκεια περιήγησης

Η σύντομη αυτή περιήγηση ήταν απάνθισμα εντυπώσεων τριών ημερών. Την πρώτη ημέρα η διαδρομή ξεκίνησε από το Teatro Massimo και ολοκληρώθηκε στο Mercato Ballaro. Την δεύτερη ξεκίνησε από το Επαρχιακό Αρχαιολογικό Μουσείο Antonio Salinas και ολοκληρώθηκε στον Βοτανικό Κήπο και η Τρίτη ημέρα ήταν αφιερωμένη στο Μονρεάλε.

Στο Βυζαντινό Monreale

Ο Παντοκράτωρ του Μονρεάλε

Το Monreale εκτείνεται στην πλαγιά του όρους Καπούτο, με θέα μια πολύ εύφορη κοιλάδα, γνωστή ως Χρυσό Κοχύλι (la Conca d' Oro), περιοχή με πορτοκαλιές, ελιές και αμυγδαλιές. Έχει πληθυσμό 39.000 κατοίκους και βρίσκεται περίπου 15 χιλιόμετρα νότια του Παλέρμο. Εντυπωσιακός είναι ο Καθεδρικός Ναός του, ένα Νορμανδο - Βυζαντινό κτίσμα, που καταλαμβάνει 6.000 τ.μ. και είναι το μεγαλύτερο Μεσαιωνικό κτίριο της Ιταλίας. Ο ναός, είναι ρυθμού βασιλικής με τρία κλίτη, τα οποία είναι διακοσμημένα με τεράστιας έκτασης βυζαντινά ψηφιδωτά. Το κεντρικό κλίτος είναι αφιερωμένο στην Παναγία και τα δυο κλίτη στους Αποστόλους Παύλο και Πέτρο. Οι επιγραφές των ψηφιδωτών είναι στα λατινικά αλλά η Πλατυτέρα, αναγράφεται ελληνιστί: «Η ΠΑΝΑΧΡΑΝΤΟΣ», ο δε Χριστός που αγιογραφείται από πάνω της ως «ΠΑΝΤΟΚΡΑΤΩΡ». Η είσοδος στο Ναό και στο δεξί κλίτος είναι ελεύθερη. Η επίσκεψη εκεί αξίζει όσο όλο το ταξίδι. Κυριολεκτώ!

Αναζητείστε, επίσης, στον παράλληλο δρόμο την εκκλησία του Αγίου Λαζάρου, με τα υπέροχα φρέσκο.

Φεύγοντας από το Μονρεάλε προς την στάση του λεωφορείου, στα κάγκελα δίπλα στο πεζοδρόμιο βλέπουμε δεκάδες λουκέτα κάθε είδους. Είναι τα «λουκέτα των ευχών». Κάποιος κάνει μια ευχή και για να την σιγουρέψει την… κλειδώνει με ένα λουκέτο!

Εντυπώσεις - Παρατηρήσεις –  Συμβουλές

-Από το τριγωνικό της σχήμα και τα τρία της ακρωτήρια, οι Έλληνες ονόμασαν την Σικελία Τρινακρία. Στην ονομασία αυτή και στη μυθολογία παραπέμπει και το έμβλημά της, που είναι ένας ανθρωπόμορφος δίσκος του ήλιου και μια φτερωτή μορφή (Μέδουσα) με τρία πόδια που συστρέφονται προς τα αριστερά, δίνοντας την ψευδαίσθηση της συνεχούς κίνησης. Το σύμβολο καθώς και το όνομα της Trinacria το συναντάμε σε κάθε ευκαιρία. Όπως και την μορφή της γοργόνας Μέδουσας, που σκότωσε ο Περσέας από το Άργος.

-Το ιστορικό κέντρο του Παλέρμο εντυπωσιάζει με τον μεγάλο αριθμό κτιρίων Αρτ Νουβό.

-Εντυπωσιάζει και η βρωμιά στους δρόμους! Σε αντιδιαστολή, το Μονρεάλε είναι πεντακάθαρο!!

-Αντίθετα με εμάς, από την άλλη, σέβονται πολύ περισσότερο τις προσόψεις των κτιρίων όπου διαπίστωσα ελάχιστα συνθήματα και γκράφιτι.

-Οι τιμές, γενικά, βρίσκονται στα δικά μας τα επίπεδα.

-Ένας εσπρέσο & ένας καπουτσίνο, μαζί με δυο κρουασάν, στη Via Maqueda, με θέα το Teatro Massimo, κόστισαν 7,5 ευρώ. Και το νερό τσάμπα.

Το ημερήσιο εισιτήριο

-Με 3,5 ευρώ την ημέρα, βγάζετε εισιτήριο και πάτε οπουδήποτε στην πόλη και στο Μονρεάλε, του οποίου το λεωφορείο σας παίρνει από την Piazza Indipendenza, που βρίσκεται από πάνω από το Palazzo Dei Normanni.

-Εισιτήρια μπορείτε να προμηθεύεστε στα καταστήματα με το σήμα Τ (Τabacchi) ή και επάνω στο λεωφορείο.

-Πηγαίνοντας για το Μονρεάλε, εκεί που θα σας αφήσει το λεωφορείο, εκεί και θα σας πάρει. Στην δε πινακίδα της στάσης αναγράφονται και οι ώρες αναχώρησης για την επιστροφή στο Παλέρμο.

-Στα πολυκαταστήματα χρεώνονται και οι σακούλες που βάζουμε τα ψώνια αλλά και οι σακούλες για τα φρούτα – λαχανικά.

-Στον πάγκο με τα τυριά και τα αλλαντικά οι τιμές που αναγράφονται είναι ανά 100 γρ.

-Η Σικελία παράγει εξαιρετικά κόκκινα κρασιά αλλά και δικές της μπύρες.

-Το κάπνισμα επιτρέπεται στους σκεπασμένους κλειστούς χώρους έξω από τις τρατορίες – πιτσαρίες.

-Μην εκπλαγείτε αν παραγγείλετε φαγητό σε συνοικιακή τρατορία και σας σερβίρουν με πλαστικά πειρούνια.

-Στην Corso Vittorio Emanuele, ντόπιες γυναίκες απλώνουν πάγκους με χειροποίητες δημιουργίες, σε χαμηλές τιμές.

-Πολλοί τριτοκοσμικοί μετανάστες απλώνουν πάγκους σε διάφορα σημεία. Αναζητείστε σε κάποιους απ’ αυτούς κοσμήματα σε καταπληκτικά παραδοσιακά σχέδια (δαχτυλίδια, βραχιόλια, σκουλαρίκια, μενταγιόν), που δύσκολα τα ξεχωρίζεις από ασημένιες αντίκες. Τιμές, αναλόγως διαπραγμάτευσης και αγορών, από 10 έως 5 ευρώ! Παίρνεις π.χ. το ένα με 10 και σου πουλάνε άλλα δυο με άλλα 10 ευρώ.

Τα φημισμένα κεραμικά

-Πανέμορφα τα σιτσιλιάνικα κεραμικά. Εδώ υπάρχει μεγάλη παράδοση.

-Επίσης οι μαριονέτες με μεσαιωνικές φιγούρες. Υπάρχει και Μουσείο μαριονέτας.

-Η λεωφόρος Ruggero Settimo, κάθε βράδυ μετατρέπεται σε πεζόδρομο, σφύζοντας από κόσμο που κάνει την βόλτα του.

-Το Παλέρμο είναι ο ιδανικός τόπος για τους λάτρεις των γλυκών. Δηλώνω λάτρης των cannoli. Το cannolo είναι το κορυφαίο σιτσιλιάνικο γλυκό, που πρέπει να δοκιμάσετε, ένας συνδυασμός τραγανής ζαχαροπλαστικής ζύμης, με φρέσκα κρέμα ρικότα στο εσωτερικό, πασπαλισμένο με ζάχαρη άχνη! (το σερβίρουν και στο πρωινό του ξενοδοχείου).

Οι Έλληνες!

-Magna Grecia λέμε την Σικελία και τη Νότια Ιταλία. Στο Παλέρμο, εκτός από το κυριολεκτικό του una faccia una razza, που το επιβεβαιώνουν οι οικείες φυσιογνωμίες των ντόπιων, υπάρχουν και άλλα πράγματα προς επίρρωσιν του ρητού. Όπως ο Δήμαρχος του Μονρεάλε, που λέγεται… Alberto Arcidiacono, τα ξενοδοχεία του Παλέρμο με τα ονόματα: Ariston ή Artemisia, η οδός που ξαφνικά προβάλλει εμπρός σου και λέγεται Via del Protonotario, το CAFFE ATENEO, το Politeama ή ο San Tomasso dei Greci…  Στο δεν Μονρεάλε το κεντρικό Μπαρ - καφέ λέγεται Mirto, η Σχολή Οδηγών, λίγο πιο πάνω, Gli Greci (Οι Έλληνες) και ένα μαγαζί με τουριστικά διαφημίζει τα Βυζαντινά Κεραμικά του. Γενικά, ως Έλληνας δεν αισθάνεσαι ξένος εδώ.

-Από την άλλη μεριά, συμπτωματικά, απάντησα δυο επώνυμα που τα βρίσκεις και στην Αργοναυπλία: Cassano (Κασάνος) και Siviglia (Σιβίλιας)…

Επίμετρον

Αυτά προλάβαμε, αυτά είδαμε… Δεν προλάβαμε και έμεινε σε εκκρεμότητα, μια επίσκεψη στην πανέμορφη παραλιακή Τσεφαλού (Cefalu).

      (1)  Κατάνη (Katania): Ελληνική αποικία της Σικελίας, που ιδρύθηκε τον 8ο αιώνα π.Χ. από Χαλκιδείς.

     (2)  Παλέρμο: Ιδρύθηκε από τους Φοίνικες της Καρχηδόνας σε μια εύφορη κοιλάδα στους πρόποδες του βουνού Πελεγκρίνο με το όνομα "Ζίζ", οι Έλληνες ίδρυσαν νέες αποικίες αργότερα στην περιοχή, ονομάζοντας την πόλη "Πάνορμος", δηλαδή "Μεγάλο λιμάνι" ή "Όλο λιμάνι".
    (3)  Συν 2 ευρώ την ημέρα για Δημοτικό φόρο.

Γιώργος Ν. Μουσταΐρας